Mapa regulacyjna Kielc z drugiej dekady XIX wieku. Obrazek pochodzi ze zbiorów Archiwum Państwowego w Kielcach
To niezwykłej urody urbanistyczne "wnętrze miejskie" wypełnione jest pomnikami przeszłości Kielc pochodzącymi z najpomyślniejszego w jego dziejach okresu, tj. gdy dawne miasto biskupie zostało "upaństwowione" w roku 1791 r. W XIX i XX stuleciu spacer główną ulicą miasta w dni świąteczne był sposobem, aby zaprezentować swój status społeczny - "przypomnieć się" znajomym, zaprezentować swoją rodzinę w komplecie i, co niezwykle ważne - zaprezentować w delikatny sposób swój "poziom finansowy". Wspomnienia "starszych panów", ot, choćby książka Jerzmanowskiego "W starych Kielcach", prezentuje obraz życia towarzyskiego tętniącego w mieście - cukiernię Smoleńskiego (róg Małej i Sienkiewicza - obecnie bank), kino Zorza (róg Małej i Sienkiewicza, obecnie sklep z usługami telekomunikacyjnymi), spacery w ogrodzie miejskim czy aleją na Karczówkę.
Dworzec kolei żelaznej na starej pocztówce - poniżej Pomnik Niepodległości na tle obecnego budynku dworca kieleckiego PKP. Fot. D. Kalina
Ulica Henryka Sienkiewicza powstała na zrębach XVII wiecznej uliczki. Gdy w 1821 roku Marian Potocki wykonał plan zagospodarowania przestrzennego Kielc, dawna boczna uliczka stała się osią nowego założenia urbanistycznego. Ulica nosząca wówczas nazwę Konstantego, miała początek przy Gmachu Leonarda, zaś drugi jej koniec prowadził w kierunku zachodnim, kończąc swój bieg w okolicy dzisiejszego Placu Artystów. Z placu przy Gmachu Leonarda (dziś częściowo Plac Moniuszki) wyprowadzone miały być ulice, promieniście rozchodzące się z placu na zewnątrz - dziś są to ulice Leonarda, Sienkiewicza i Zagórska - inne nie zostały zrealizowane.
Wschodni odcinek ulicy przy dawnym Placu Aleksandra (dziś KCK); poniżej: dom Borkowskiego, architekta kieleckiego, jeden z pierwszych murowanych oraz kościół wyznania augsburskiego pw. śś. Piotra i Pawła, obecnie ekumeniczny. Fot. D. Kalina
Przy uicy Konstantego stanęły gmachy mieszczące urzędy państwowe - hipotekę, pocztę, szkołę początkową. Tu także znalazły się kamienice czynszowe oraz domy bogatszych Kielczan. Reprezentacyjny charakter ulicy utrzymał się i w późniejszym czasie - w 1840 roku powstał okazały dom zajezdny przy ulicy Dużej, ze stajniami i salą "teatralną" od strony ulicy Sienkiewicza (stąd też wzięła się nazwa ulicy Wesołej, krzyżującej się z ulicą Sienkiewicza). W ten sposób około połowy XIX wieku ukształtowała się środkowa część ulicy. W roku 1877 radomski przemysłowiec Ludwik Stumpf rozpoczął działalność na terenie Kielc. Ponoć dla miłości swego życia, z zawodu aktorki, rozpoczął budowę teatru (zwanego potem teatrem Ludwika - dziś Teatr im. Stefana Żeromskiego). Na bardzo długo teatr ten stał się jedną z najważniejszych instytucji kultury w mieście. Na wystawiane na kieleckiej scenie przedstawienia teatralne zjeżdżało się okoliczne ziemiaństwo, mieszczanie przychodzili, młodzież, kadra wojska rosyjskiego stacjonującego w mieście - no i młody Stefan Żeromski...
Ulica Sienkiewicza, część "środkowa" na starej pocztówce - róg ulicy Małej, cukiernia Smoleńskiego; róg ulicy Leśnej i Kaplitulnej. Obrazki pochodzą z Wikipedii
Wielkim wydarzeniem w dziejach miasta było wybudowanie linii kolejowej w najbliższej okolicy miasta - w 1881 r. została zatwierdzona budowa drogi żelaznej łączące Dęblin z Zagłębiem Dąbrowskim. W 1885 roku powstał budynek dworca kolejowego zbudowany na linii ulicy Sienkiewicza. Dawna ulica Konstantego została połączona z nowo budowaną drogą w kierunku dworca, wybudowano mostek i tę część ulicy nazwano Ruską.
Mapa Kielc z 1872 roku
W początkach XX wieku ulica przekroczyła rzekę Dąbrówkę (niesłusznie nazywaną Silnicą - ta płynie ulicą Silniczną i wpada do Dąbrówki w rejonie Ronda Grudzińskiego). Nowy odcinek ulicy wówczas nosił nazwę Ruska, ale Kielczanie używali nazwy potocznej Ulica Kolejowa. Powstanie dogodnego połączenia kolejowego ze światem spowodował nowe perspektywy dla rozwoju miasta, a tym samym świetne tereny pod inwestycje budowlane, co związane było z przemianami społecznymi w mieście. Powstały nowe domy, fundowane przez bogacące się na handlu i przemyśle społeczeństwo Kiec, do którego weszli również Żydzi, który od czasów powstania styczniowego zaczęli się osiedlać w mieście. Miasto jest odwiedzane przez gości - było ich na tyle wielu, że funkcjonowały trzy większe hotele - obok wspomnianego przy ulicy Dużej, obecny hotel Bristol, oraz nowy, noszący nazwę Wersal...
Dawny Hotel Bristol. Jego zmniejszona kopia zajduje się w Busku-Zdroju. Fot. D. Kalina
Rewitalizacja śródmieścia Kielc objęła dotąd ulice Sienkiewicza, Wesołą, Dużą, Bodzentyńską, Orlą, Rynek, Plac NMP, zabudowę Wzgórza Zamkowego, niebawem prace rozpoczną się na terenie dawnego placu targowego (obecnie m.in. skweru z pomnikiem Czwórki Legionowej), Placu Zamkowego, oraz ulic Leonarda, Czerwonego Krzyża. Wydaje się, że projektowane do zrealizowania prace o charakterze rewitalizacyjnym iść będą w parze z konserwacją zabytkowej tkanki zabudowy śródmieścia.
Ulica Henryka Sienkiewicza w dni powszednie. Fot. Z. Masternak
Autor tekstu: D. Kalina
