Sandomierz to jedno z najstarszych i najważniejszych historycznie miast Polski. Początki osadnictwa na terenie miasta i w jego otoczeniu sięgają najdawniejszych czasów. Świadczą o tym dokonywane w obrębie miasta liczne odkrycia archeologiczne. Niegdyś gród plemienny, potem jedna z trzech stolic (z języka łacinskiego: „sedes regni principales"), stolica księstwa sandomierskiego, ośrodek dawnego województwa sandomierskiego - słowem: tu się wszystko zaczęło...
Walory historyczne, kulturalne i kulturowe stawiają miasto Sandomierz na pierwszym miejscu wśród atrakcji turystycznych na terenie województwa świętokrzyskiego, ale również w Polsce i w Europie.
Brama Opatowska i kościół Świętego Ducha na starej pocztówce
Zasadniczy rozwój miasta nastąpił w okresie wczesnego średniowiecza. Rozwój ten możliwy był m.in. dzięki bardzo atrakcyjnemu i dogodnemu położeniu Sandomierza na ważnych szlakach handlowych, na styku trzech krain: Wyżyny Sandomierskiej, Kotliny Sandomierskiej i Wyżyny Lubelskiej. Dodatkowo bliskie sąsiedztwo i dogodny układ rzek podążających w kierunku Wisły ułatwiały komunikację i umożliwiały szeroki kontakt ze światem. Miasto dzięki tak atrakcyjnemu położeniu rozwijało się bardzo intensywnie, pełniąc przy tym ważne role administracyjne w kraju.
W XI w. Sandomierz obok Krakowa i Wrocławia zaliczony został w tym czasie przez kronikarza Galla Anonima do głównych grodów kraju. Wysoka ranga miasta potwierdzona została w testamencie Bolesława Krzywoustego, na mocy, którego Sandomierz stał się stolicą jednego z księstw dzielnicowych władanych m.in. przez Henryka Sandomierskiego, Bolesława Kędzierzawego, Kazimierza Sprawiedliwego, Leszka Białego, Bolesława Wstydliwego Rozbicie dzielnicowe nie wpłynęło bezpośrednio na rozwój miasta. Został on jednak zakłócony przez szereg najazdów tatarskich w XIII wieku. Zniszczeniu uległa niemal w całości ówczesna drewniana zabudowa miejska. Po tych klęskach osadnictwo zostało przeniesione na wyższe trudniej dostępne wzgórza: Kolegiackie, św. Piotra i Miejskie, gdzie za sprawą księcia Leszka Czarnego w 1286 roku nastąpiła druga lokacja miasta na prawie magdeburskim. Pierwsza lokacja na terenie wzgórz staromiejskich miała miejsce przed 1241 rokiem, być może tuż przed 1226 rokiem.
Po zjednoczeniu ziem polskich dawne księstwo zostało przekształcone w województwo sandomierskie, obejmujące swym zasięgiem znaczne obszary południowo wschodniej Polski. Sandomierz w tym czasie liczył ok. 3000 mieszkańców i choć należał do większych polskich miast jego zabudowa prawie w całości była drewniana. W połowie XIV wieku uległa ona jednak spaleniu podczas jednego z najazdów Litwinów. Odbudowy miasta po tej klęsce dokonano w II połowie XIV wieku, za panowania Kazimierza Wielkiego. Dzięki opiece monarchy i sprzyjającej sytuacji gospodarczej rozwinął się wówczas ruch budowlany. Z tego okresu pochodzi ostateczne zachowane do XX wieku rozplanowanie miasta. Okres panowania Kazimierza Wielkiego to w Sandomierzu i na ziemi sandomierskiej okres intensywnego rozwoju.
Najstarszy w Małopolsce przykład budownictwa romańskiego z cegły palonej - kościół i klasztor dominkanów. Stara pocztówka
Kres świetności Sandomierza nastąpił jednak podczas „potopu" szwedzkiego. Szwedzi zajęli miasto 13 X 1655 roku. Wycofując się wysadzili w powietrze zamek. Miasto uległo znacznemu zniszczeniu, dopełnieniem, którego był także najazd Rakoczego i zaraza. Zła sytuacja ekonomiczna kraju i zubożenie mieszczaństwa wpłynęły wówczas na trudności w odbudowie miasta ze zniszczeń.
Kościół i klasztor reformatów, potem także seminarium. Stara pocztówka
Wielki pożar w 1757 roku i wreszcie rozbiór Polski w 1772 roku, w wyniku którego Sandomierz stał się miastem pogranicznym, przekreśliły jego znaczenie administracyjne i spowodowały zastój gospodarczy. Po I rozbiorze Polski Sandomierz stał się miastem pogranicznym, zaś w wyniku III rozbioru przyłączony został do zaboru austriackiego. Wówczas to już ostatecznie Sandomierz utracił swe administracyjne funkcje na rzecz Radomia.
Mansjonaria, czyli siedziba kolegium kapłanów przy sandomierskiej katedrze, czyli tzw. Dom Długosza. Fot. D. Kalina
Uwieńczone przez Stefana Żeromskiego w „Popiołach" ciężkie walki polsk-austryjackie stoczone w 1809 roku o Sandomierz, spowodowały dalsze zniszczenia miasta. Po 1815 roku Sandomierz, jako miasto obwodowe znalazł się w granicach Królestwa Polskiego. Liczba ludności miasta wynosiła w tym czasie 2640 osób, ale od tej pory stale już wzrastała. W 1818 roku pozycja Sandomierza została nieco odbudowana poprzez utworzenie w tym mieście na mocy bulli papieża Piusa VII, „Ex imposita nobis", stolicy diecezji.
Kościół katedralny pw. NMP w Sandomierzu. Fot. D. Kalina
Największych zmian dokonano w zamku w 1825 roku, przebudowując go na więzienie. W 1857 roku nastąpiła pierwsza z głośnych później katastrof budowlanych. W pobliżu Bramy Zawichojskiej, zapadł się przeszło stu metrowy odcinek murów obronnych wraz z przyległymi budynkami. Od tego czasu coraz częściej pojawiają się w aktach miejskich wzmianki o zapadaniu się podziemnych chodników i o związanych z tym pracach zabezpieczających.
Zabytkowa zabudowa miejska - kamieniczki w rynku, w tym (po prawej) Kamienica Oleśnickich. Fot. D. Kalina
W okresie I wojny światowej Sandomierz i jego okolice stały się areną działań zbrojnych. Wojna zniszczyła miasto, zahamowała niemal całkowicie jego rozwój, a znaczny ubytek ludności spowodował zastój w wielu dziedzinach handlu, rzemiosła i drobnemu przemysłowi. Nie mogła funkcjonować jak należy oświata, nie mogły również rozwijać się swobodnie organizacje społeczne i kulturalne. Doprowadziło to Sandomierz do roli prowincjonalnego miasteczka z niespełna 6 tysiącami mieszkańców. Odzyskanie niepodległości przez Polskę obudziło jednak uśpiony w latach zaborów potencjał społeczny mieszkańców Sandomierza, który spowodował, że miasto już w początkach lat dwudziestych diametralnie odmieniło swój wizerunek. Intensywny rozwój gospodarki rynkowej, komunalnej oraz kultury, oświaty i aktywności społecznej w Sandomierzu w okresie dwudziestolecia międzywojennego spowodował, iż miasto z roku na roku stawało się coraz prężniejszym ośrodkiem.
Dopełnieniem tej pozycji była decyzja władz centralnych o lokalizacji w Sandomierzu stolicy Centralnego Okręgu Przemysłowego, co spowodowało dodatkowe ożywienie gospodarcze, przejawiające się niemalże we wszystkich dziedzinach życia. Ten ożywiony rozwój miasta przerwała jednak II wojna światowa.
Wielkie, nowoczesne miasto, jakim miał stać się Sandomierz, pozostało jedynie w sferze niezrealizowanych planów. Niedane było wykorzystać Sandomierzowi swej dziejowej szansy i wielkiego awansu, jakim były dla miasta plany stworzenia Centralnego Okręgu Przemysłowego. II wojna światowa nie przyniosła miastu bezpośrednich zniszczeń. Sandomierz wyzwolony został 18 sierpnia 1944 roku przez wojska radzieckie II frontu ukraińskiego.
Zabytkowa zabudowa miejska - widok na Bramę Opatowską od strony rynku, oraz kościół szpitalny Świętego Ducha. Fot. D. Kalina
Sandomierz dziś to miasto powiatowe w województwie świętokrzyskim, stanowiące jak gdyby muzeum historyczne i architektoniczne pod gołym niebem, do którego każda z epok coś dodała, pozostawiając ponad 120 budowli zabytkowych wszystkich stylów, co w połączeniu z pięknem krajobrazu, wspaniałą bujną zielenią i malowniczym położeniem na siedmiu wzgórzach poprzecinanych głębokimi jarami daje efekt dużej atrakcyjności turystycznej.
Zabytkowa zabudowa miejska - pierzeje rynku. Fot. D. Kalina
*************************************************************************************************
Warto zobaczyć - najważniejsze zabytki Sandomierza
Atrakcje turystyczne Sandomierza na mapie turytstycznej wykonanej i udostępnionej przez Amart maedia: http://amartmedia.eu . Dziękujemy za udostępnienie
Brama Opatowska - zbudowana w XIV w. za czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego, w XVI stuleciu budowla została podwyższona oraz zwieńczona renesansową attyką. Bramę zbudowaną z wypalonej, czerwonej cegły, charakteryzuje ostrołukowy otwór przejazdowy, obudowany ciosem kamiennym. Pierwotnie poszczególne kondygnacje wieży połączone były drabinami i pomostami przy otworach strzelniczych. Od strony północnej są widoczne kamienne prowadnice - wjazd przez bramę zamykany był żelazną kratą, spuszczaną po prowadnicy, która zachowała się do dziś, na północnej ścianie bramy. W systemie obwarowań sandomierskich murów obronnych były cztery takie bramy: od północy Zawichojska i jedyna z zachowanych Opatowska, od południa Krakowska i od wschodu Lubelska. Z wysokości 30 metrów można zobaczyć fascynujący widok na miasto i okolice.
Jedna z najlepiej zachowanych bram miejskich w Polsce - Brama Opatowska w Sandomierzu. Fot. archium
Ratusz - zbudowany został w XIV w., pierwotnie w kształcie wieży. Rozbudowany w XV w. uzyskał plan wydłużonego prostokąta, natomiast w XVI w. został zwieńczony attyką. Na początku XVII w. przybudowano od zachodu wieżę. Ratusz wielokrotnie ulegał pożarom, m.in. w 1623 roku i 1757. Ratusz jest budowlą ceglaną. Wysoka attyka zakrywa dach. Otynkowana wieża, z arkadowym wejściem do sal parteru pokryta jest blaszanym dachem i zwieńczona orłem z czasów Księstwa Warszawskiego. Ks. M. Buliński wspomina w „Monografii..." o odkryciu pod ratuszem w XIX wieku obszernej piwnicy, która służyła za więzienie. Torturowano w niej obwinionych. Świadczyć o tym miały haki i kółka w ścianach. W części zajmowanej przez muzeum prezentowana jest ekspozycja o charakterze historyczno-artystycznym. Klimat zabytkowych wnętrz podnoszą zestawy mebli w stylu późnorenesansowym, neorenesansowym i neobarokowym. Wystrój współtworzą dokumenty, pieczęcie miejskie, w tym między innymi dokument lokacyjny Leszka Czarnego z 1286 roku, a także komplet szachów sandomierskich, datowany ok. XII - XIII w. Na parterze Ratusza mieści się dział historyczny Muzeum Okręgowego, na piętrze sala ślubów i sale Rady Miasta, w piwnicach klub „Lapidarium" Sandomierskiego Stowarzyszenia Kulturalnego.
Siedziba władz municypalnych miasta lokowanego na prawie niemieckim - ratusz.
Fot. archium
Collegium Gostomianum. to dawne kolegium jezuitów ufundowane przez Hieronima Gostomskiego, wojewodę poznańskiego i kasztelana sandomierskiego. Wzniesione zostało w latach 1604–1615 przez budowniczego jezuickiego Michała Hitza, jednak zachowane jest tylko jedno skrzydło - pierwotnie była to trzyskrzydłowa budowla otaczająca dziedziniec, na którym znajdował się kościół św. Piotra. Po pożarze w drugiej połowie XIX w. skrzydło południowe oraz kościół zostały rozebrane, odbudowano istniejące do dziś skrzydło wschodnie. Sześciokondygnacyjny obiekt zachował swój układ przestrzenny, dekorację sklepień, pierwotny system ogrzewania, jak również eliptyczną klatkę schodową. Obecnie mieści się tutaj I Liceum Ogólnokształcące. Jest to jedna z najstarszych szkół średnich w Polsce.
Budynek Collegium Gostomianum - widok od strony zachodniej. Fot. D. Kalina
Badania archeologiczne potwierdziły w tym miejscu istnienie wczesnośredniowiecznej osady, a później cmentarzyska. Sześciokondygnacyjny obiekt zachował oryginalny układ przestrzenny, dekorację sklepień, pierwotny system ogrzewania budynku oraz w dwóch kondygnacjach oryginalną, eliptyczną klatkę schodową, która jest odosobnioną konstrukcją tego rodzaju w Polsce. Pod tą budowlą znajdują się obszerne dwupiętrowe piwnice. Obecnie w budynku Collegium Gostomianum znów mieści się szkoła.
Budynek Collegium Gostomanium. Widok od strony wschodniej.
Fot. archium
Dom Długosza - jest jednym z najlepiej zachowanych gotyckich domów mieszkalnych. Wewnątrz mieści bogate zbiory Muzeum Diecezjalnego. Ufundowany został w 1476 roku przez historyka Jana Długosza, kanonika sandomierskiego dla księży mansjonarzy, wikariuszy katedry. W 1864 roku dom oddano pod zarząd kapituły katedralnej. Jest to dwukondygnacyjna, ceglana budowla z wysokimi szczytami i dwuspadowym dachem. Nad południowym wejściem znajduje się kamienna tablica erekcyjna z herbem Wieniawa, napisem i datą 1476. Układ wnętrz z obszerną sienią pośrodku i belkowanymi stropami, został częściowo zmieniony dla potrzeb muzealnych. Od 1937 roku mieści się tu Muzeum Diecezjalne. Autorem ekspozycji był Karol Estreicher, historyk sztuki z Krakowa. Muzeum posiada bardzo cenne zbiory z zakresu malarstwa, rzeźby sakralnej, tkaniny, drobnej plastyki oraz elementów wystroju architektonicznego, jak również sztuki zdobniczej, ceramiki, kolekcji mebli, numizmatyki i archeologii.
Dawna mansjonaria w Sandomierzu fundacji Jana Długosza. Obecnie znajduje się tu Muzeum Diecezjalne. Fot. archium
Katedra - wzniesiona w XIV w., zachowała pierwotny układ przestrzenny i bogatą dekorację rzeźbiarską we wnętrzu. Posiada wyposażenie wewnętrzne z XV - XVII wieku (freski bizantyjsko-ruskie, ołtarze rokokowe, obrazy i rzeźby). Bazylika katedralna wzniesiona została w miejscu pierwotniej romańskiej kolegiaty, zniszczonej najazdami Tatarów w XIII wieku i Litwinów w 1349 roku. W 1360 roku król Kazimierz Wielki funduje nową kolegiatę, która wraz z powstaniem Diecezji Sandomierskiej w 1818 roku otrzymała godność katedry, a w 1960 roku godność bazyliki katedralnej. Jest to gotycka budowla typu halowego z trójbocznie zamkniętym, wydłużonym prezbiterium, nakryta sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Na ścianach prezbiterium zachowały się polichromie wykonane ok. 1421 roku przez warsztat ruski, mistrza Hayla z Przemyśla. Freski odsłonięto i zakonserwowano w latach 1934-1936.
Wnętrze kościoła katedralnego w Sandomierzu. Fot. D. Kalina
Ołtarze i portale katedry wykonane są z czarnego marmuru, a ozdobione marmurem różowym. Są to unikatowe przykłady wyrobów kamieniarskich warsztatów w Czarnej pod Krakowem w XVII i XVIII w. Wnętrze kościoła zdobi wspaniały zespół rokokowych ołtarzy (II poł. XVIII w.) przy międzynawowych filarach. Są one dziełem wybitnego warsztatu mistrza Macieja Polejowskiego ze Lwowa. Na ścianach naw widnieje zespół 16 obrazów, z których 12 tworzy cykl tzw. Kalendarium, natomiast cztery obrazy pod chórem przedstawiają sceny z historii Sandomierza. Męczeństwo Sandomierzan w 1260 roku, męczeństwo dominikanów w 1260 roku, rytualny mord żydowski oraz wysadzenie zamku przez Szwedów w 1656 roku. Ten ostatni obraz przedstawia legendarny moment, kiedy to porwany podmuchem rycerz Bobola, został przerzucony wraz z koniem przez Wisłę, nie doznając żadnego uszczerbku na ciele. W skarbcu Katedry przechowywane są między innymi liczne inkunabuły i relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego podarowany kościołowi przez króla Władysława Jagiełłę w uznaniu zasług rycerstwa sandomierskiego w bitwie pod Grunwaldem.
Wnętrze kościoła katedralnego w Sandomierzu. Fot. D. Kalina
Zamek - został wzniesiony w XIV w., w miejscu pierwotnej warowni istniejącej na wzgórzu, co najmniej od X w. W 1139 roku, kiedy Sandomierz został stolicą księstwa dzielnicowego, a gród rezydencją książęcą musiał się rozbudowywać. Ówczesny książęcy gród otoczony był drewniano-ziemnym wałem oraz systemem zasieków ze skośnie wbitych pali. Od strony wysoczyzny przekopano fosę. Mieściła się tu kasztelania, a od przełomu XII-XIII wieku - stolica księstwa dzielnicowego. W XIV wieku Kazimierz Wielki wykorzystał miejsce grodu pod budowę murowanego zamku, który prawdopodobnie w tym okresie został połączony z murami miejskimi. Wieża południowo-zachodnia, która króluje nad ulicą Zamkową została wybudowana w 1480 roku. W 1525 roku zamek przekształcony został na rezydencję renesansową według projektu Benedykta zwanego „Sandomierzaninem". Później był jeszcze wielokrotnie przebudowywany z udziałem wybitnego architekta i rzeźbiarza Santi Gucciego. Składał się on z czterech skrzydeł obejmujących kolumnowy dziedziniec. Niestety, w 1656 roku został wysadzony w powietrze przez wycofujących się z miasta Szwedów. Ocalało jedynie skrzydło zachodnie. Od połowy XVII wieku w zamku nie rezydowali królowie, ani nawet starostowie sandomierscy. Stał się przede wszystkim budynkiem użyteczności publicznej. Po 1795 roku Austriacy przeznaczyli zamek na sąd i więzienie. Natomiast jego dziedziniec otoczono półkoliście biegnącym murem. Na dziedzińcu zamkowym zachowała się stara studnia, a pod powierzchnią fundamenty kazimierzowskiego zamku. Więzienie zlikwidowano w 1959 roku.
Zamek królewski w Sandomierzu, obecnie siedziba Muzeum Okręgowego w Sandomierzu. Fot. archiwum
Zespół klasztorny oo. dominikanów przy kościele św. Jakuba - zbudowany w 1226 r., późnoromański, zachował typowy układ przestrzenny budowli klasztornej i bogatą dekorację plastyczną z cegły formowanej i glazurowej. Jest najstarszym i najcenniejszym zabytkiem Sandomierza, jednocześnie jest to jeden z pierwszych w Polsce kościołów wzniesionych z cegły, zaliczany do wąskiej grupy zabytków najwyższej klasy. Wzgórze, na którym wzniesiono kościół, nazywane Świętojakubowskim bądź Staromiejskim, było od wielu wieków intensywnie zasiedlane. W okresie od X do XIII wieku rozwijała się tu prężnie osada z targiem. W końcu XII wieku księżna Adelajda, funduje świątynię. Na jej miejscu w latach 1226-1250 z fundacji Iwona Odrowąża dominikanie budują zachowaną dzisiejszą budowlę klasztorną i osiedlają się w Sandomierzu. Kościół wzniesiono, jako trójnawową bazylikę z wydłużonym trójprzęsłowym prezbiterium. Do kościoła przylegają zachowane w części skrzydła klasztoru, dzwonnica z 1314 roku oraz kaplica poświęcona męczennikom sandomierskim z połowy XVII w. Na uwagę zasługuje późnoromańska dekoracja ceramiczna elewacji, a zwłaszcza portal północny, zaliczany do najpiękniejszych portali ceramicznych w kraju. Wnętrze kościoła zdobią cenne witraże z lat 1910-1918 projektu Karola Frycza, skrzydła dawnego ołtarza głównego z 1599 roku i sztukaterie sklepienia w prezbiterium i Kaplicy Męczenników z XVII w.
Kościół i klasztor św. Jakuba, jeden z najstarszych przykładów ceglanego budownictwa romańskiego na ziemiach polskich. Fot. D. Kalina
Kościół św. Michała i dawny klasztor panien benedyktynek został wzniesiony w XVII w. z fundacji Zofii Sieniawskiej wg projektu Michała Linka. Kościół jest jednonawowy nakryty sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi podtrzymywanymi przez zdwojone, jońskie pilastry. W wyposażeniu zwracają uwagę: ambona w formie wyrastającego z leżącej postaci św. Benedykta, drzewa genealogiczne zakonu benedyktynów, wykonana przez Mateusza Roskwitowicza w XVII w., pochodzące z tego samego okresu dwa ołtarze boczne oraz stalle i ławki wykonane w warsztacie Marcina Czarnego.
Kościół św. Michała i klasztor bernardynek. Fot. D. Kalina
Kościół św. Pawła - jeden z najstarszych kościołów Sandomierza. Został wzniesiony w latach 1426-34, na miejscu fundowanego w roku 1226, przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża, kościoła drewnianego. W wiekach XVII i XVIII świątynię rozbudowano i przebudowano. Dziś przedstawia mieszaninę stylów gotyckiego, renesansowego i barokowego. Wystrój wnętrza jest piękny, jednolity. Uwagę zwracają bogato złocone, polichromowane ołtarze, stalle, ambona, chór muzyczny, a także wystrój kaplicy św. Barbary.
Jeden z najstarszych świątyń Sandomierza - kościół św. Pawła. Fot. D. Kalina
Pałac biskupów sandomierskich - wybudowano w latach 1861-64 z materiałów pozyskanych z rozbiórki kościołów św. Marii Magdaleny i św. Piotra. Na parterze mieszczą się biura kurii diecezjalnej, na piętrze zaś pokoje biskupa ordynariusza sandomierskiego.
Klasyczny pałac biskupów sandomierskich. Fot. archiwum
Furta dominikańska z XV w. - potocznie zwana ze względu na specyficzny kształt „Uchem Igielnym". Jest to furta znajdująca się w murach miejskich pomiędzy dwoma klasztorami: dominikańskim, przy kościele św. Jakuba oraz przy nieistniejącym już kościele św. Marii Magdaleny, dawniej znajdującym się wewntrz murów miejskich. Obecny kształt bramy jest efektem przebudowy w XVIII w.
Furta w murach obronnych Sandomierza, tzw. "Ucho Igielne". Fot. archiwum
Dawny klasztor św. Marii Magdaleny - piękny gmach mieszczący się na placu Poniatowskiego, jest jedynym ocalałym skrzydłem dawnego Klasztoru o.o. Dominikanów. Dziś mieści się tu Urząd Miejski. Przy owym klasztorze znajdował się kiedyś gotycki, XIV-wieczny kościół św. Marii Magdaleny.
Dawny klasztor, obecnie siedziba Urzędu Miejskiego. Fot. archiwum
Podziemna Trasa Turystyczna – to udostępniona do zwiedzania część kilkukondygnacyjnych komór i chodników znajdujących się pod miastem. Drążone z racji ich obronnego i gospodarczego przeznaczenia od najdawniejszych czasów owiane były tajemnicą. Tu zginęła, według legendy, bohaterska Halina Krępianka, ratując się przed Tatarami, stąd obrońcy grodu podczas licznych wojen robili wycieczki aż za mury miasta siejąc spustoszenie wśród oblegających. Sandomierskie podziemia to również ślady dawnej świetności miasta - wielokondygnacyjne piwnice w rejonie Rynku, pod budynkami, które należały kiedyś do bogatych kupców, czy właścicieli winiarni lub aptek. Podziemia, które w burzliwej historii Sandomierza były schronieniem dla mieszkańców, stały się przyczyną wielu katastrof budowlanych. W latach 60. i 70. XX wieku podczas programu zabezpieczenia Starówki sandomierskiej w znacznej części rozpoznano istniejące wyrobiska, a w 1977 r. oddano do zwiedzania Podziemną Trasę Turystyczną. Długość trasy to ok. 470 m., najgłębiej położona komora sięga 12 m. Obecne nazwy 34 udostępnionych komór nawiązują do historycznej i legendarnej przeszłości miasta.
Więcej na ten temat:
**************************************************************************************************
Atrakcje przyrodnicze Sandomierza
Góry Pieprzowe - prezentują się, jako niewysokie, lecz niezwykle piękne odsłonięcie starych skał kambryjskich, liczących 500 milionów lat, jedyne tego typu w Europie. Na odcinku 1 km w stromej, wysokiej miejscami na 60 m krawędzi doliny Wisły ciągną się wychodnie iłołupków kambryjskich, poprzecinane siecią spękań i uskoków. Całość pokrywa płaszcz lessu. Stoki Gór Pieprzowych objęte są 18-hektarowym rezerwatem geologiczno-przyrodniczym. Chronione są tu zespoły roślinności stepowej, takiej jak: wisienka karłowata, ostnica włosowata, przetacznik siwy, krwawnik sześciolistny.
Osobliwością są skupiska 15 gatunków dzikiej róży, z których najrzadszą jest endemiczna Rosa Wagne. Fot. archiwum
Wąwóz Królowej Jadwigi - naturalny, lessowy wąwóz o długości ok. 500 m i głębokości do 10 m. Wąwóz rozdziela wzgórza Świętojakubskie i Świętopawelskie.
Jest to najpiękniejszy wąwóz spośród lessowych wąwozów sandomierskich. Fot. archium
Do nowych atrakcji Sandomierza należy odnowiony „Park Piszczele", w którym zlokalizowano: ścieżki spacerowe i rowerowe, skate-park, boiska trawiaste oraz boisko asfaltowe do gry w koszykówkę, altany, a na szczycie Polany Słonecznej - Zielone Centrum Kultury, gdzie zimą uruchamiany jest miniwyciąg narciarski.
Materiały udostępnione przez Urząd Miasta w Sandomierzu
Autorzy tekstu: zespół Biura Komunkacji Społecznej
