Niepełnosprawność – długotrwały stan, w którym występują pewne ograniczenia w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka. Ograniczenia te spowodowane są obniżeniem sprawności funkcji fizycznych lub psychicznych. Jest to także uszkodzenie, czyli utrata lub wada psychiczna, fizjologiczna, anatomiczna struktury organizmu. Utrata ta może być całkowita, częściowa, trwała lub okresowa, wrodzona lub nabyta, ustabilizowana lub progresywna. Niepełnosprawność jest jednym z ważniejszych problemów współczesnego świata. Wynika to z powszechności i rozmiaru tego zjawiska. Z niepełnosprawnością fizyczną wiąże się ponadto zazwyczaj tzw. niepełnosprawność społeczna, czyli niemożność pełnego funkcjonowania w społeczeństwie. Rok 2003 ogłoszono rokiem niepełnosprawnych.
Kto orzeka o stopniu niepełnosprawności do celów pozarentowych? – orzeczenia o stopniu niepełnosprawności do celów pozarentowych wydaje Powiatowy/Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności.
Ważne: Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności otrzymują przede wszystkim te osoby, które nie posiadają orzeczenia lekarza orzecznika ZUS.
Orzeczenie o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub o wskazaniach do ulg i uprawnień doręcza się na piśmie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia posiedzenia w sprawie wydania orzeczenia.
Gdzie należy złożyć wniosek?
Wniosek o wydanie orzeczenia składa się w powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności. Informacje o siedzibie zespołu i adresie uzyskasz w każdym ośrodku pomocy społecznej, powiatowym centrum pomocy rodzinie, starostwie powiatowym, urzędzie miasta i gminy. Nie w każdym powiecie znajduje się Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności, dlatego może się okazać, że zostaniemy skierowani do sąsiedniego powiatu.
Wniosek powinien być rozpatrzony nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia jego złożenia.
Procedura uzyskania orzeczenia
Zespoły orzekają na wniosek:
• osoby zainteresowanej,
• przedstawiciela ustawowego tej osoby,
• przedstawiciela ustawowego dziecka.
Wniosek o wydanie orzeczenia powinien zawierać:
– dane osobowe: imię i nazwisko wnioskodawcy, datę i miejsce urodzenia, adres zamieszkania, numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość, numer ewidencyjny PESEL,
– cel uzyskania orzeczenia (np. uzyskanie świadczeń finansowych z pomocy społecznej, posiadania uprawnień do korzystania z ulg, karty parkingowej, możliwość korzystania z warsztatów terapii zajęciowej),
 – dane dotyczące sytuacji społecznej i zawodowej, informacje o tym, czy dana osoba ubiegała się wcześniej o ustalenie niepełnosprawności i czy pobiera świadczenia z ubezpieczania społecznego),
–  oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.
Poza tym wymagane jest: 
• Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką znajduje się wnioskodawca (może to być lekarz pierwszego kontaktu), zaświadczenie takie ważne jest 30 dni od daty wydania i w tym czasie należy złożyć wniosek,
• Kserokopie dokumentacji medycznej (historia choroby) umożliwiające ocenę stopnia niepełnosprawności,
• Do wniosku o wydanie orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień należy dołączyć dokumentację medyczną (kserokopie), kserokopię orzeczenia o inwalidztwie (KIZ) lub niezdolności do pracy (ZUS) oraz inne posiadane dokumenty, mogące mieć wpływ na ustalenie wskazań do ulg i uprawnień.
Wymagane druki wniosku do wypełnienia oraz zaświadczenia lekarskiego można otrzymać w Powiatowym Zespole ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Powiadomienie o terminie posiedzenia składu orzekającego (takie powiadomienie zazwyczaj otrzymuje się w formie listownej) z wezwaniem do stawienia się w Zespole powinno się otrzymać najpóźniej na dwa tygodnie przed terminem posiedzenia.
Rozpatrywanie wniosku
Wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności rozpatruje co najmniej dwuosobowy skład orzekający, zaś wniosek o wydanie orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień rozpatruje jednoosobowo lekarz – członek powiatowego zespołu. Powiatowe zespoły przy orzekaniu stopnia niepełnosprawności danej osoby biorą pod uwagę:
• zaświadczenie lekarskie oraz inne posiadane dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie niepełnosprawności,
• ocenę stanu zdrowia wydanego przez lekarza Zespołu, określającego trwałe lub czasowe naruszenie sprawności organizmu,
• wiek, płeć, wykształcenie, zawód i posiadane kwalifikacje,
• możliwości przewrócenia zdolności danej osoby do pracy wykonywanej do tej pory lub innej poprzez leczenie, rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe,
• ograniczenia występujące w samodzielnej egzystencji i uczestnictwie w życiu społecznym,
• możliwości poprawy funkcjonowania danej osoby w życiu codziennym oraz w pełnieniu ról społecznych (poprzez leczenie, rehabilitację, zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, specjalistyczne usługi opiekuńcze).
Ocena stanu zdrowia i wydanie orzeczenia
Aby wydać orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności, przewodniczący składu orzekającego sporządza, na podstawie badania, ocenę stanu zdrowia dziecka lub osoby dorosłej. Jeżeli dana osoba lub dziecko nie mogą uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej i nie rokującej poprawy choroby, uniemożliwiającej osobiste stawienie się na posiedzeniu składu orzekającego, co potwierdzone jest zaświadczeniem lekarskim, badanie przeprowadza się w miejscu pobytu tej osoby lub dziecka.
Trzeba wtedy we wniosku zaznaczyć w odpowiedniej rubryce, iż nie jest możliwe samodzielne przybycie na posiedzenie składu orzekającego.
    W przypadku gdy lekarz orzecznik uzna posiadaną dokumentację medyczną za wystarczającą  do wydania oceny stanu zdrowia, może być ona wydana bez badania.
Proces odwoławczy
Każda osoba, która otrzymała orzeczenie o niepełnosprawności (stopniu niepełnosprawności) bądź jej wniosek został odrzucony, może odwołać się do wyższej instancji- Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Odwołanie można składać w terminie 14 dni od doręczenia orzeczenia za pośrednictwem zespołu, który wydał dane orzeczenie.